- Alzheimer’ın en sık
görülen erken belirtisi, yeni
öğrenilen bilgileri hatırlamakta güçlük çekmek.
Tıpkı vücudumuzun geri kalanı gibi, beynimiz de yaşlandıkça değişir. Birçoğumuz sonunda bazı şeyleri hatırlamakta güçlük çekiyoruz. Ancak, ciddi hafıza kaybı, kafa karışıklığı ve aklımızın çalışma şeklindeki diğer önemli değişiklikler beyin hücrelerinin başarısız olduğuna dair bir işaret olabilir. - Alzheimer’ın en sık görülen erken belirtisi, yeni öğrenilen bilgileri hatırlamakta güçlük çeker çünkü Alzheimer’deki değişiklikler genellikle beynin öğrenmeyi etkileyen kısmıyla başlar. Alzheimer ilerledikçe, oryantasyon bozukluğu, ruh hali ve davranış değişiklikleri; olaylar, zaman ve mekan hakkında kafa karışıklığı artar; aile, arkadaşlar ve profesyonel bakıcılar hakkında asılsız şüpheler; daha ciddi hafıza kaybı ve davranış değişiklikleri; ve konuşma, yutma ve yürüme güçlüğü.
- Hafıza kaybı veya diğer olası Alzheimer belirtileri olan kişiler, bir sorun yaşadıklarını fark etmekte zorlanabilirler. Demans belirtileri aile üyeleri veya arkadaşlar için daha belirgin olabilir. Demans benzeri semptomları olan herkes en kısa sürede doktora görünmelidir. Hafıza sorunlarını değerlendirmek için yardıma ihtiyacınız olursa Nöroloğa başvurunuz. Daha önce tanı ve müdahale yöntemleri çarpıcı bir şekilde gelişmektedir ve tedavi seçenekleri ve destek kaynakları yaşam kalitesini iyileştirebilir.
Alzheimer ve Beyin
Beyin 40-80 milyar sinir hücresine (nöron) sahiptir. Her bir sinir hücresi, diğerleriyle iletişim ağları oluşturmak için bağlanır. Sinir hücresi gruplarının özel işleri vardır. Bazıları düşünme, öğrenme ve hatırlama ile ilgilidir. Diğerleri görmemize, duymamıza ve koklamamıza yardımcı olur.
İşlerini yapmak için, beyin hücreleri küçük fabrikalar gibi çalışırlar. Tedarik alırlar, enerji üretirler, ekipman yaparlar ve atıklardan kurtulurlar. Hücreler ayrıca bilgileri işler ve saklar ve diğer hücrelerle iletişim kurar. Her şeyin çalışmasını sağlamak, büyük miktarlarda yakıt ve oksijenin yanı sıra koordinasyonu gerektirir.
Bilim adamları, Alzheimer hastalığının bir hücre fabrikasının parçalarının iyi çalışmasını engellediğine inanıyor. Sorunun nerede başladığından emin değiller. Ancak tıpkı gerçek bir fabrika gibi, bir sistemdeki yedeklemeler ve arızalar diğer alanlarda da sorunlara neden olmaktadır. Hasar yayıldıkça hücreler işlerini yapma yeteneklerini kaybederler ve sonunda ölürler ve beyinde geri dönüşü olmayan değişikliklere neden olurlar.
Plak ve yumak adı verilen iki anormal yapı, sinir hücrelerine zarar veren ve sonunda öldüren başlıca şüphelerdir. Plaklar, sinir hücreleri arasındaki boşluklarda biriken beta-amiloid olarak adlandırılan bir protein fragmanının birikimidir. Yumaklar tau adı verilen başka bir proteinin bükülmüş lifleridir hücrelerin içinde oluşur.
Otopsi çalışmaları çoğu insanın yaşlandıkça bazı plaklar ve yumaklar geliştirdiğini gösterse de, Alzheimer’lı olanlar diğer bölgelere yayılmadan önce hafıza için önemli olan alanlarda başlayarak çok daha fazla ve tahmin edilebilir bir şekilde gelişme eğilimindedir.
Bu plak ve yumakların sinir hücreleri arasındaki iletişimi engelledikleri ve hücrelerin hayatta kalmak için ihtiyaç duyduğu süreçleri engelledikleri düşünülmektedir. Böylece hafıza yetmezliğine, kişilik değişikliklerine, günlük aktiviteleri gerçekleştirilmesini güçleştiren problemlere ve Alzheimer hastalığının diğer semptomlarına neden olabilmektedirler.
Alzheimer hastalığı tipik olarak üç genel aşamada fakat genellikle yavaş ilerler – hafif (erken evre), orta (orta evre) ve şiddetli (geç evre). Alzheimer her bir bireyi farklı şekillerde etkilediğinden, demans semptomlarının zamanlaması ve ciddiyeti, her insan Alzheimer’ın evreleri boyunca farklı şekilde ilerledikçe değişir.
Hastalığın ilerlemesine genel bakış
Hafif Bilişsel Bozukluktan (MCI) kaynaklanan bilişsel değişikliklere sahip insanlar, Alzheimer veya başka bir demans geliştirme yönününden artmış risk altındadırlar. Bununla birlikte, MCI’li tüm insanlar Alzheimer geliştirmez.
Alzheimer hastalığının semptomları hastalığın ilerleyiş hızı değişiklik gösterse de zamanla kötüleşir. Ortalama olarak, Alzheimer hastası tanıdan dört ila sekiz yıl sonra yaşar, ancak diğer faktörlere bağlı olarak 20 yıl kadar yaşayabilir.
Beyinde Alzheimer ile ilgili değişiklikler, hastalık belirtilerinden yıllar önce başlar. Yıllarca sürebilen bu süreye preklinik Alzheimer hastalığı denir.
Aşağıdaki aşamalar, belirtiler ortaya çıktıktan sonra yeteneklerin
nasıl değiştiğine dair genel bir fikir verir ve sadece genel bir rehber olarak
kullanılmalıdır.
Aşamalar üç kategoriye ayrılır:
Aşamalar üst üste gelebileceğinden Alzheimer’lı bir kişiyi belirli bir aşamada yerleştirmenin zor olabileceğini unutmayın.
Hafif Alzheimer hastalığı (erken evre)
Alzheimer’ın ilk evresinde, kişi bağımsız olarak çalışabilir. Hala araba kullanabilir, çalışabilir ve sosyal aktivitelerin bir parçası olabilir. Buna rağmen, kişi tanıdık kelimeleri unutmak ya da gündelik nesnelerin yerlerini unutmak gibi hafızasında bir süre kalmış gibi hissedebilir.
Arkadaşlar, aile veya bireye yakın olan başkaları zorlukları fark etmeye başlar. Detaylı bir tıbbi görüşme sırasında, doktorlar hafıza veya konsantrasyondaki sorunları tespit edebilir. Yaygın güçlükler:
- Doğru kelime veya isim ile ilgili problemler
- Yeni insanlarla tanışırken isimleri hatırlamakta zorluk
- Sosyal ya da iş ortamlarında görevleri yerine getirme zorlukları.
- Birinin okuduğu materyali unutmak
- Değerli bir nesneyi kaybetme veya yanlış yerleştirme
- Planlama veya organizasyonla ilgili sorunların artması
Orta Alzheimer hastalığı (orta evre)
Orta Alzheimer tipik olarak en uzun aşamadır ve uzun yıllar
sürebilir. Hastalık ilerledikçe, Alzheimer hastası daha büyük bir bakım
gerektirecektir.
Alzheimer’ın ılımlı aşamasında, demans belirtileri daha belirgindir. Bir
kişi fatura ödeme gibi görevleri yerine getirmede daha büyük zorluklar
yaşayabilir, ancak yine de yaşamlarıyla ilgili önemli detayları hatırlayabilir.
Alzheimer hastasında kafa karıştırıcı sözleriyle, sinirli ya da sinirlenerek banyo yapmayı reddetmek gibi beklenmedik şekilde ajite/kontrolsüz davranışlar fark edebilirsiniz.
Beyindeki sinir hücrelerinin zarar görmesi, düşünceleri ifade etmeyi ve rutin işler yapmayı zorlaştırabilir.
Bu noktada, semptomlar daha belirgin olacaktır ve şunları içerebilir:
- Olayların unutulması veya kendi kişisel tarihi hakkında
- Özellikle sosyal ya da zihinsel olarak zorlayıcı durumlarda kendisini karamsar ya da çekilmiş hissedebilir
- Kendi adreslerini, telefon numaralarını ya da mezun oldukları lise ya da kolejleri hatırlayamayabilir
- Nerede oldukları veya hangi gün oldukları hakkında kafa karışıklığı
- Sezon veya etkinlik için uygun kıyafet seçimi için yardıma ihtiyaç duymak
- Bazı kişilerde mesane ve barsakları kontrol etmede sorun
- Gündüz uyumak ve geceleri huzursuz olmak gibi uyku düzenindeki değişiklikler
- Gezme ve kaybolma riskinde artış
- Şüphe ve sanrılar veya elle sıkma veya doku parçalama gibi zorlayıcı, tekrarlayan davranışlar dahil olmak üzere kişilik ve davranış değişiklikleri
Şiddetli Alzheimer hastalığı (geç dönem)
Bu hastalığın son aşamasında, demans semptomları şiddetlidir. Bireyler çevrelerine tepki verme, konuşmaya devam etme ve sonunda hareketi kontrol etme yeteneğini kaybeder. Hala kelimeler veya ifadeler söyleyebilirler, ancak ağrıyı iletmek daha güçleşebilir. Hafıza ve bilişsel beceriler kötüleşmeye devam ettikçe, önemli kişilik değişiklikleri meydana gelebilir ve bireyler günlük aktiviteler konusunda daha fazla yardıma ihtiyaç duyarlar.
Bireyler neler yapabilir?
- Günlük aktiviteler ve kişisel bakım konusunda günün her saatinde yardıma ihtiyacı olduğu unutulmamalı
- Son deneyimler ve çevre ile ilgili farkındalığı kaybetmemeli
- Yürümek, oturmak ve sonunda yutmak gibi fiziksel yeteneklerdeki değişikliklere karşı dikkatli olunmalı
- İletişim kurmakta zorluk hafifletilebilir gerekirse digital cihazlar yardımcı olarak kullanılabilir
- Özellikle zatürree olmak üzere enfeksiyonlara karşı savunmasız kalınmamalı